Y Học Jan 13, 2014 at 7:27 pm
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức
1. Ghép tim nhân tạo
Trước khi bước sang năm mới, ngày 18 tháng 12 năm 2013, giới y khoa nước Pháp đã cống hiến cho nhân loại một thành tích khá ngoạn mục: Họ đã thành công trong việc ghép một trái tim hoàn toàn nhân tạo cho một bệnh nhân còn được giấu tên trên 75 tuổi mang bệnh suy tim ở giai đoạn cuối, chỉ còn tại thế dăm bảy tháng.
Kết quả sơ khởi cho hay cuộc giải phẫu tiến triển thuận lợi, bệnh nhân đã tỉnh dậy, nói chuyện vui vẻ với thân nhân và bác sĩ.
Bệnh Suy tim rất thường xảy ra, đặc biệt là tại Âu châu và Hoa Kỳ. Mỗi năm có khoảng trên 600,000 trường hợp suy tim mới được xác định tại Mỹ với trên 100.000 trường hợp suy tim trầm trọng mà tỷ lệ tử vong trong vòng 1 năm là từ 60%-94%. Thay tim là phương thức hữu hiệu nhất để cứu sống bệnh nhân mà mỗi năm chỉ có 2100 người hiến tim. Cho nên, thực hiện được một trái tim hoàn toàn nhân tạo là ước vọng của mọi người, trong cũng như ngoài y giới.
Tim nhân tạo mới thực hiện tại Pháp có tên Carmat, đã được vị giáo sư y khoa trên 80 tuổi đời chuyên về bệnh tim Alain Carpentier thai nghén từ nhiều năm. Ông cho hay, “mục đích của tôi không chỉ là ghép một trái tim nhân tạo mà là để cứu sống một bệnh nhân”. Theo ông, sau khi ghép, bệnh nhân có thể kéo dài cuộc sống tới 5 năm và phụ thuộc rất ít vào dược phẩm.
Bác sĩ Carpentier là người đầu tiên sáng chế ra phương thức thay van tim nhân tạo dùng tế bào động vật. Để thực hiện tim Carmat, bác sĩ Carpentier và các cộng tác viên đã dùng các vật liệu sinh học và tổng hợp với mục đích tránh sự chối từ (reject) khi ghép tim thật và cũng không cần hoặc chỉ dùng rất ít thuốc chống đông máu.
Carmat là một trái tim hoàn toàn do con người tạo ra nhưng hoạt động giống như trái tim của tạo hóa. Theo diễn tả của bác sĩ Carpentier, “tim sẽ đập nhanh hơn khi bệnh nhân hồi hộp thấy người yêu xuất hiện”. Không giống các tim nhân tạo khác mà mục đích chỉ là một cái bơm máu tạm bợ trong khi chờ đợi tim thật, Carmat sẽ thay thế cho trái tim bệnh hoạn suy yếu, kéo dài tuổi thọ bệnh nhân cả 5 năm.
Tim có 2 tâm thất, nhịp tim nhanh chậm bơm máu tùy theo ý muốn của bệnh nhân. Khi bệnh nhân ngủ, tim hoạt động chậm lại. Khi bệnh nhân bước lên cao, tim đập nhanh hơn để cung cấp thêm máu. Nhờ đó, bệnh nhân có thể thực hiện một số công việc mà cho tới nay trái tim suy yếu của họ không cho phép. Tim bắt chước sự co bóp của trái tim thật với các van tim và sự chuyển máu thường lệ. Mặt trong của tim tiếp xúc với máu được làm với màng bọc tim bò non thay vì vật liệu tổng hợp, nhờ đó tránh được sự tạo huyết cục.
Tim nặng khoảng 900 gr, gấp 3 lần tim thật, chỉ ghép vừa lồng ngực của 75% nam bệnh nhân và 20% nữ bệnh nhân. Do đó, các nhà nghiên cứu cần hoàn chỉnh hơn, ít nhất là gọt trái tim cho nhỏ hơn để thích hợp cho mọi bệnh nhân.
Trước thành công này, Tổng thống nước Pháp đã viết cho bác sĩ Carpentier một lá thư, kết luận rằng “Nước Pháp có thể hãnh diện về thành quả tiến bộ vượt bực của sự phục vụ nhân loại này”.
Y giới nước Pháp cũng rất hân hoan. Giáo sư chuyên nhịp tim Samuel Lévy của Đại học Aix-Marseille đã ca ngợi việc làm xuất chúng của phẫu thuật gia đại tài Alain Carpentier, người đã được biết tới trên khắp thế giới với các công trình nghiên cứu y học. Ông cho rằng việc ghép tim nhân tạo Carmat là độc đáo có thể thay thế cho việc thay ghép tim thiên nhiên, giúp ích rất nhiều cho cả triệu bệnh nhân suy tim… Phí tổn cho việc ghép tim Carmat là khoảng 200,000 Mỹ kim, tương đương với phí tổn ghép tim thật.
Trước đây, khi được tin Carmat sắp hoàn thành, bác sĩ giải phẫu tim William Cohn, Texas Institute of Houston, đã có nhận xét: “Đây là một thiết bị xuất sắc; tôi chỉ e ngại về kích thước và sự bền bỉ của tim”. Theo ông, một tim nhân tạo hoạt động kéo dài được hai ba năm là “số dách” rồi. Bản thân bác sĩ Cohn cũng đang cùng một số đồng nghiệp thử một loại tim nhân tạo không có nhịp tim nhưng có khả năng liên tục bơm máu đi khắp cơ thể.
Sau Pháp, tim Carmat đã được phép ghép tại Bỉ, Ba Lan, Slovania và Saudi Arabia.
Nhắc lại là: Tim nhân tạo đầu tiên có tên Liotta được ghép tại Houston vào năm 1969 như giai đoạn chuyển tiếp chờ ghép tim thật cho bệnh nhân 49 tuổi Haskel Karp. Nhưng ông ta mệnh một 65 giờ sau khi được ghép tim thiên nhiên.
Năm 1982, bác sĩ William DeVries ghép tim nhân tạo Jarvik-7 cho nha sĩ Barney Clark ở Seatles. Tim này được bác sĩ Robert K. Jarvish sáng chế. Tim là bằng chất vải và nhựa nhân tạo, nhôm với bộ phận phát điện. Vị nha sĩ này sống thêm được 112 ngày nhờ vào trái tim này. Ông bị các biến chứng như sưng phổi, kinh phong, nhiễm trùng trước khi suy nhược các cơ quan sinh tử trong người.
Năm 2000, mẫu tim Jarvik II được thành hình và cung cấp máu lưu thông liên tục thay vì theo từng nhịp tim bóp.
Sau hơn ba mươi năm nghiên cứu, Tháng Giêng năm 2001, công ty Abiomed được cơ quan Thực Phẩm và Dược Phẩm Hoa Kỳ chấp thuận cho phép thử nghiệm ghép AbioCor cho một số bệnh nhân. Theo khoa học gia Robert T.V. Kung, trưởng nhóm nghiên cứu, thì nếu thành công, tim sẽ giúp kéo dài đời sống con người. Và bệnh nhân sẽ có thể thực hiện được các công việc hằng ngày như tắm rửa, đi lại, thay quần áo, sum họp với gia đình
Cho tới nay, đã có khoảng trên 900 trái tim hoàn toàn nhân tạo được ghép thử tại hơn 40 trung tâm y khoa ở Hoa Kỳ và Âu châu.
2. Hướng dẫn mới về điều trị Cao Huyết Áp
Một thân hữu “ghiền” internet mới đây cho biết đã có sự thay đổi quan trọng về bệnh cao huyết áp, rằng ông ta sẽ không cần điều trị vì huyết áp tâm thu của ông ta là 140, dưới mức độ của hướng dẫn mới được công bố. Bạn ta xin cho biết ý kiến.
Tìm hiểu thêm thì chúng tôi được biết rằng ngày 18 tháng 12, 2013, Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure thuộc Viện Quốc Gia Sức Khỏe Hoa Kỳ (NIH) đã đưa ra một hướng dẫn mới về việc điều trị bệnh cao huyết áp như sau:
a- Mức độ điều trị Cao huyết áp đã được nâng cao đối với người cao tuổi. Thay vì điều trị khi huyết áp tâm thu (số trên) bằng hoặc cao hơn 140 thì nay đổi ra là bằng hoặc trên 150 mmHg. Còn mức độ huyết áp tâm trương (số dưới) vẫn không thay đổi, tức là cần điều trị khi huyết áp này là 90 mmHg hoặc cao hơn.
Lý do: Theo bác sĩ Paul James, Chủ tịch Ủy ban đồng thời cũng là Trưởng bộ môn Y khoa gia đình, University of Iowa Carver College of Medicine, thì ủy ban không thấy có ích lợi gì cho sức khỏe khi bắt đầu điều trị huyết áp ở 140 thay vì 150 ở người trên 60 tuổi và Ủy ban cũng hết sức e ngại về các tác dụng phụ của thuốc hạ huyết áp ở nhóm người này như là chóng mặt, choáng váng đưa tới tăng rủi ro té ngã, gãy xương. Ngoài ra, quý vị cao niên này thường cũng hay dùng các loại thuốc khác để trị viêm xương khớp, tiểu đường, cao cholesterol… Các thuốc này cũng có tác dụng qua lại với thuốc giảm huyết áp và đưa tới nhiều rối loạn khác cho sức khỏe.
b- Với người cao tuổi, không cần dùng dược phẩm để mang huyết áp tâm thu xuống dưới 150mmHg.
Lý do: Dù có điều trị để mang huyết áp xuống mức huyết áp bình thường 120/80 cũng không tránh được stroke và heart attack mà lại còn tăng tác dụng phụ của thuốc.
Tuy nhiên, theo hướng dẫn, bệnh nhân nào đang dùng thuốc và huyết áp ở mức độ trung bình thì cứ tiếp tục dùng.
c- Với người trưởng thành dưới 60 tuổi, vẫn cần mang huyết áp xuống dưới 140/90, thay vì dưới 130 như trước đây, đặc biệt là đối với người đang mắc bệnh tiểu đường và bệnh thận.
d- Cần tiếp tục thay đổi nếp sống cho lành mạnh hơn trong khi dùng thuốc để giảm cao huyết áp, như là giới hạn muối, giảm quá ký, vận động hằng ngày và tiêu thụ nhiều rau, trái cây và các loại hạt.
e- Tăng các loại thuốc để điều trị người mới được xác định bị cao huyết áp.
Theo hướng dẫn cũ, khi mới được xác định bị cao huyết áp, bệnh nhân chỉ cần dùng thuốc lợi tiểu.
Hướng dẫn mới đề nghị dùng bất cứ thuốc nào trong 4 thuốc điều trị hàng đầu: thuốc lợi tiểu nhóm thiazide, thuốc ức chế calcium, thuốc ức chế ACE hoặc angiotensin receptor blocker.
Tìm hiểu thêm, chúng tôi được biết hướng dẫn này chưa được y giới đồng ý và hai tổ chức American Heart Association (AHA) và American College of Cardiology (ACC) cho hay họ chưa xem xét hướng dẫn. AHA cũng dè dặt về kết luận của ủy ban. Chủ tịch AHA, bác sĩ Elliot Antman, tó ý e ngại rằng nếu thả lỏng hướng dẫn sẽ khiến cho nhiều bệnh nhân kém kiểm soát được huyết áp của mình. AHA và ACC sẽ đưa ra bản hướng dẫn điều trị cao huyết áp vào năm tới.
Bác sĩ James cũng nhấn mạnh là hướng dẫn điều trị này dành riêng cho các bác sĩ, bệnh nhân không nên đọc hướng dẫn này và tự mình ngưng các thuốc đang dùng.
Do đó, bệnh nhân vẫn nên tuân theo các hướng dẫn mà bác sĩ riêng của mình phác họa, vì các vị này mới hiểu rõ tường tận tình trạng bệnh của mình.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức